Niedziela gromniczna – poznaj najważniejsze informacje o tym święcie!

Święto Ofiarowania Pańskiego, w Polsce zwane również świętem Matki Bożej Gromnicznej, co roku obchodzone jest w Kościele Katolickim 2 lutego. Od wieków wiąże się również z zapalaniem woskowej świecy – tak zwanej gromnicy. Co ona symbolizuje? Jaka jest właściwie historia tego święta? Tego wszystkiego dowiesz się w czasie lektury naszego dzisiejszego artykułu.

Niedziela gromniczna – skąd wzięło się to święto?

Uroczystość Ofiarowania Pańskiego jest jednym z najstarszych świąt chrześcijańskich. Dawniej nazywano je również świętem Oczyszczenia Najświętszej Maryi Panny. Tradycja mówi, że tę uroczystość obchodzono już w IV w n.e., w czasach papieża Gelazjusza I. Pierwsze procesje ze świecami, które związane były z obchodami tego święta, są jednak odnotowane w historii Kościoła dopiero w X wieku n.e.

Uroczystość Ofiarowania Pańskiego nawiązuje do historii z dzieciństwa Jezusa Chrystusa, która została opisana w Ewangelii świętego Łukasza. Czterdzieści dni po narodzinach naszego Zbawiciela, jego rodzice – Maryja – już po obrzędzie oczyszczenia, i Józef zanieśli dzieciątko do świątyni w Jerozolimie. Zgodnie z prawem żydowskim mały Pan Jezus musiał zostać duchowo ofiarowany Bogu – jako dziękczynienie za uratowanie Izraelitów przed przechodzącym przez Egipt Aniołem Zniszczenia. W tym czasie w świątyni przebywał również pobożny starzec Symeon, który rozpoznał w synu Maryi i Józefa Mesjasza mówiąc „(...) moje oczy ujrzały Twoje zbawienie, któreś przygotował wobec wszystkich narodów: światło na oświecenie pogan i chwałę ludu Twego, Izraela”. Symeon zapowiedział również Maryi, że jej dusza zostanie przeszyta przez „miecz boleści”, będący zapowiedzią męki i śmierci Jezusa Chrystusa na krzyżu.

Dzień ten w tradycji Kościoła Katolickiego kończy cykl Bożego Narodzenia. W świątyniach przestaje się śpiewać kolędy oraz wynosi się zdobiące kościoły żłóbki. W domach rozbiera się choinki. Kończy się wtedy również okres wizyt duszpasterskich kapłanów u ich wiernych.

Czy w święto Matki Bożej Gromnicznej trzeba iść do kościoła?

W Kościele Katolickim rozróżniamy dwa rodzaje świąt: nakazane i nienakazane. Święto Ofiarowania Pańskiego należy do tej drugiej kategorii. Tego dnia udział we mszy świętej nie jest obowiązkowy – o ile nie jest to oczywiście niedziela. Kościół zachęca jednak swoich wiernych do uczestnictwa w Eucharystii w czasie trwania święta.

Gromnica – czym właściwie jest?

Z uroczystością Ofiarowania Pańskiego związana jest tradycja przynoszenia do naszych kościołów świec zwanych gromnicami. To właśnie od nich wzięła się znana w naszym kraju nazwa tego święta – Matki Bożej Gromnicznej. W dawnych czasach gromnice były wykonywane z prawdziwego pszczelego wosku, który po zapaleniu pięknie pachniał. Dzisiejsze świece wykonane są z parafiny i wciąż zapala się je w świątyni w dniu Ofiarowania Pańskiego. Na współczesnej gromnicy często można znaleźć również wizerunek Matki Bożej. W wielu katolickich domach gromnicę daje się do ręki osobie umierającej. Ma ona zapewnić opiekę i obecność Matki Bożej do ostatnich chwil życia. Gromnicy przypisuje się także moc odpierania gromów. Niestety wiele tradycyjnych zwyczajów związanych z gromnicą przepadło wraz z biegiem lat.

Zwyczaje ludowe związane ze Świętem Ofiarowania Pańskiego

Święto Matki Bożej Gromnicznej było w dawnych czasach uważane za przełomowe, nie tylko z powodu zakończenia okresu Bożego Narodzenia. Dawniej uważano, że dzień Ofiarowania Pańskiego wyznacza półmetek zimy. Istniały nawet porzekadła związane z tym świętem, które miały przepowiadać pogodę czy letnie zbiory. Za przykład niech posłużą poniższe przysłowia:

– „Na Gromnicę masz zimy połowicę”,

– „Gdy na Gromnicę cieczę: zima się jeszcze przewlecze”,

– „Jasna Gromniczka zła orędowniczka”,

– „Na Gromnicę jasno, to w stodole ciasno”.

Nasi przodkowie dużą wagę przykładali również do wszystkich czynności związanych ze świecą gromniczną. Starano się donieść zapalony jeszcze w kościele płomień do samego domu, by tam zatoczyć nim krzyż na suficie izby, drzwiach, oknach i piecu, jako zabezpieczenie przed wszelkimi nieszczęściami. Jeśli nie było warunków do przeniesienia do domu płonącej gromnicy, zapalano ją ponownie po powrocie ze świątyni. Jej ogień miał rozpalić miłość i zgodę w rodzinie. Z zapaloną świecą obchodzono także całe gospodarstwa, by z każdego kąta wystraszyć czające się tam zło. Palącą się gromnicę stawiano w oknach podczas burz i opadów gradu, aby przeciwdziałać klęskom i tragediom. Świecę tę traktowano z najwyższym szacunkiem – przechowywano ją w godny sposób i zapalano tylko w celach religijnych. Jej płomień świecił się również przy konających. Ciepłe światło gromnicy miało nieść ulgę i nadzieję oraz stanowić odbicie doskonałego światła Jezusa Chrystusa. Zachowała się również pewna legenda związana ze świętem Matki Bożej Gromnicznej. Opowiada ona historię o tym, jak Matka Boża miała odganiać światłem zapalonej gromnicy zgraję wilków, by ta nie przedostała się w pobliże ludzkich domów. W związku z tym wierzono również w to, że gromnica ochrania gospodarstwa przed napaściami dzikich wilków.